Bedrijven verdienen, gemeenten betalen de prijs

Nergens in Brabant krijgen zoveel kinderen jeugdhulp als in Loon op Zand. Terwijl het tekort oploopt, groeit de plaatselijke jeugdzorgaanbieder BuroJIJ als kool en maakt het tonnen winst. Hoe kregen de twee voormalige Efteling-acteurs, die BuroJIJ leiden, dat voor elkaar? Follow the Money ging samen met het Brabants Dagblad op onderzoek.

• In de regio Hart van Brabant komen de negen gemeenten in 2019 30,7 miljoen euro tekort op jeugdhulp. De regio, met als centrumgemeente Tilburg, heeft met zo’n 130 jeugdhulpaanbieders een contract.
• In Loon op Zand krijgt 15,2 procent van de kinderen jeugdhulp, het hoogste percentage van Noord-Brabant.
• Twee grote stichtingen nemen de meeste jeugdhulp voor hun rekening in Loon op Zand. Op de derde plek staat het commerciële bedrijf BuroJIJ.
• BuroJIJ is een snelgroeiend bedrijf met inmiddels een omzet van 1 miljoen euro. In 2019 kampt Loon op Zand met een jeugdzorgtekort van 1,9 miljoen euro. In datzelfde jaar keert BuroJIJ een winst uit van 270.000 euro en een managementvergoeding van 174.000 euro.
• Follow the Money onderzoekt samen met het Brabants Dagblad alle gecontracteerde zorgaanbieders in de regio Tilburg. BuroJIJ is één van de 122 bedrijven en stichtingen die we onderzochten en staat op de vijfde plek van de winstgevendste bedrijven in deze regio in 2018.

Wat stoppen ze toch in het drinkwater in Loon op Zand? Deze vraag krijgt John Arts, directeur van basisschool de Lage Weijkens uit die gemeente vaak gesteld. Loon op Zand is Brabants kampioen jeugdhulp. 15,2 procent van het totaal aantal jongeren tot 18 jaar kreeg vorig jaar hulp, een stijging van 75 procent sinds 2015. Schooldirecteuren tasten in het duister over de oorzaak van de groeiende jeugdhulpvraag. Ook voor verantwoordelijk wethouder Jan Brekelmans is het gissen. Opvallend is volgens hem wel het ‘hoge aantal korte trajecten voor ADHD, enkelvoudige dyslexie en dergelijke’. ‘We onderzoeken nu diepgaander hoe dat komt,’ zegt Brekelmans. De vraag die hij alvast oproept: is al die individuele hulp wel noodzakelijk of kan het via een gezamenlijke aanpak ook goedkoper? Want al die hulp kost Loon op Zand veel geld. De gemeente kwam vorig jaar 1,9 miljoen euro tekort op het jeugdhulpbudget dat het Rijk structureel uitkeert. Vooral het aantal kinderen dat lichtere hulp nodig heeft, is gestegen.

Deze trend zien schooldirecteuren al langer. ‘Vroeger was een leerling wat druk of in zichzelf gekeerd, maar kwam het tóch wel mee. Nu wordt er zo precies mogelijk de vinger op gelegd als er ‘iets is’ met een kind,’ zegt Agnes Coolen van openbare basisschool de Touwladder in Kaatsheuvel, het grootste dorp binnen de gemeente Loon op Zand. ‘Ouders willen dat de potentie die hun kind heeft, er ook uit komt. En kinderen kan het lucht geven als ze weten ‘dit hoort bij mij’. Feit blijft hoe dan ook dat je moet omgaan met wat je gegeven is.’

De gemeente is niet de enige die kinderen voor hulp doorverwijst. In de helft van de gevallen is het in Loon op Zand de huisarts, een jeugdarts van de GGD of een psycholoog of psychiater die vaststelt welke hulp nodig is. Coolen: ‘In overleg met de verwijzers bepalen de ouders uiteindelijk zelf de keus voor een zorgaanbieder.’ In Loon op Zand gaan de meeste kinderen naar twee grote zorgstichtingen in de regio, Sterk Huis en Amarant. Op de derde plek staat een commercieel bedrijf uit de eigen gemeente: BuroJIJ. Dat bedrijf valt op door de snelle groei die het in de afgelopen jaren maakte. Schooldirecteur Coolen beaamt dat BuroJIJ inmiddels een bekende naam is: ‘Maar er zijn ook andere mogelijkheden. Wij hebben geen aandelen, zeg ik altijd maar.’

Verwijzers naar BuroJIJ. Bron: Gemeente Loon op Zand

Draaide BuroJIJ bij de oprichting in 2015 nog een omzet van zo’n 3 ton, vorig jaar tikte het bedrijf de miljoen aan. Onlangs verhuisde het naar een groter onderkomen aan de rand van het dorpscentrum van Loon op Zand. Daar is het een komen en gaan van kinderen. Praktijkhond Dries ligt in de gang in zijn mand. Af en toe wordt de mopshond ook ingezet bij behandelingen. Zijn baasjes zijn Willem (33) en Bram (36) Peters-Schrama. Dit echtpaar leidt het bedrijf, dat sinds 2015 van een eenmanszaak uitgroeide tot een bloeiende bv.

‘We wilden het anders doen’

Directeur Bram Peters en zijn partner stellen zichzelf tijdens een wereldreis in 2012 de vraag: hoe gaan we onze toekomst vormgeven? Willem is dan leraar in het speciaal onderwijs en biedt ernaast huiswerkbegeleiding via zijn eenmanszaak Meneer Willem. Ondertussen werken ze allebei ook nog als freelance acteur in de nabijgelegen Efteling. Bram, opgeleid als dramatherapeut, is creatief therapeut bij de grote zorginstelling Amarant. Daar heeft hij het na een paar jaar niet meer naar zijn zin. ‘De werksfeer was negatief, cliënten waren ontevreden en we moesten het doen met het beleid dat ons opgedragen werd. Wij wilden het anders doen en besloten zelf een bedrijf op te richten,’ vertelt Peters.

Ze laten zich bijscholen en starten een praktijk in huiswerkbegeleiding. Als Peters’ moeder hoort dat de massageruimte van het zwembad in het dorp leeg staat, huurt het echtpaar dat als kantoorruimte. Groot is het niet: een paar vierkante meter zonder daglicht. Ze zagen een raam in de muur, en als Bram samen met zijn moeder het logo ontworpen heeft, gaan ze van start.

‘We hebben het aanvraagformulier gegoogeld en werkten avonden en weekenden door om ons bedrijfsbeleid op papier te zetten’

Omdat de jeugdhulp in 2015 wordt overgeheveld naar de gemeenten, willen ze er alles aan doen om een contract te krijgen. Ze beginnen met de aanvraag in Loon op Zand. ‘We zijn via google op zoek gegaan naar het aanvraagformulier en hebben het contract met een bevriend jurist doorgenomen. Avonden en weekenden hebben we doorgewerkt om ons bedrijfsbeleid op papier vast te leggen om voor een keurmerkvoor zorginstellingen in aanmerking te komen.’ Dat lukt.

Loon op Zand gunt BuroJIJ het contract. Op 13 oktober 2014 vertrekken ze uitgelaten naar het gemeentehuis. ‘Dat was voor ons een heel speciaal moment. In ons nette pak van de H&M gingen we naar het gemeentehuis om het contract te tekenen. Daar kregen we een bos bloemen. Ineens wordt waar je al die jaren naartoe hebt gewerkt, heel echt.’ Na afloop krijgt moeder de bloemen en vieren ze het contract in een sushirestaurant in Tilburg.

In 2015 bouwen ze de eenmanszaak uit naar een bv, BuroJIJ. Behalve via het contract leveren ze ook hulp via persoonsgebonden budgetten. Het bedrijf organiseert onder andere groepsactiviteiten buiten de deur. Samen met kinderen die via Bureau Jeugdzorg of de gemeente een indicatie hebben voor individuele begeleiding of specialistische groepsbegeleiding gaan ze bowlen, vloggen of bezoeken ze een escaperoom. Daarnaast werken ze samen met een agrarische kinderopvang en een boerderij waar kinderen dieren en een moestuin verzorgen. De activiteiten breiden ze steeds verder uit, met een kookclub, spelletjesmiddagen en uitjes naar de Efteling en de kermis. Op de website vermelden de twee dat ze gespecialiseerd zijn in diagnostiek en behandelingen van dyslexie en ADHD. Daarnaast doen ze ook intelligentie-onderzoeken. Ze werken samen met zelfstandige pedagogen en psychologen.

Allemaal academisch geschoold

Al snel weten ouders BuroJIJ via mond-tot-mondreclame op het schoolplein goed te vinden ‘Ouders deelden hun ervaringen over ons met hun huisarts. Daardoor kregen we via die weg steeds meer verwijzingen.’ In 2016 kan het bedrijf verder groeien. Dan krijgen ze een contract met negen gemeenten in de regio Hart van Brabant. Het aantal kinderen dat ze helpen groeit van 76 naar 182 in 2017. In dat jaar stijgt de omzet naar 7 ton. Het bedrijf maakt een nettowinst van 163.461 euro (23,4 procent).

Meer cliënten betekent meer personeel en meer werkruimte. Het echtpaar investeert 34.000 euro in meer vierkante meters en huurt ook ruimte bij een huisarts in Sprang-Capelle, zodat ze ook daar dichtbij hun cliënten zijn.

De personeelskosten stijgen niet zo hard als de omzet. Niet meer dan 44 procent van de omzet wordt aan personeel besteed. BuroJIJ maakt opvallend veel gebruik van jonge, net afgestudeerde medewerkers. ‘Onze behandelaren zijn allemaal academisch of post-academisch geschoold. Ik denk dat we relatief minder personeelskosten hebben doordat we weinig ondersteunende diensten hebben. We werken zelf zo’n 60 of 70 uur in de week. We doen ook al het personeelswerk zelf. Zelfs in de vakantie zijn we nog bezig met overmaken van lonen van het personeel. We kunnen moeilijk dingen uit handen geven,’ zegt Peters. In 2017 is zijn partner Willem de enige directeur. Hij krijgt zijn salaris betaald via zijn privé-bv JIJ Holding B.V. BuroJIJ maakt een managementvergoeding over van 96.000 euro naar deze holding. ’Dat is niet alleen salaris, daar worden ook nog andere kosten van betaald.’ Brams salaris valt onder de personeelskosten.

2017: gemeente houdt geld over

Op het gemeentehuis van Loon op Zand is er in dat jaar, 2017, nog niets aan de hand. De gemeente schrijft zelfs zwarte cijfers en houdt 525.000 euro over op de begroting van het sociaal domein. In de jaren ervoor was er nog 1,7 miljoen euro en 2,5 miljoen euro over. Raadslid Peter Flohr (Pro3) vraagt zich af af hoe het kan dat de gemeente weer zoveel geld op het sociaal domein overhoudt. ‘Dat stemt echt tot nadenken. Ofwel we leveren een fantastische prestatie, of we laten zorg liggen, of we zijn te strikt in de uitvoering. Zeg het maar,’ tekent het Brabants Dagblad in juli 2018 op.

In 2018 groeit BuroJIJ ondertussen gestaag verder. Van de bijna 7,5 ton omzet komt iets meer dan de helft van de gemeente Loon op Zand. Waalwijk en Tilburg zijn de andere grootste gemeenten waar ze zorg voor leveren. In 2018 houdt het bedrijf bijna 30 procent winst over: 220.578 euro. Naast de managementvergoeding keert het bedrijf voor het eerst een dividend uit van 70.000 euro. Aan het eind van het jaar komen de eerste tekorten in Loon op Zand tevoorschijn, 730.000 euro, voor een groot deel te wijten aan het tekort op jeugdhulp.

2019 wordt zowel voor de gemeente Loon op Zand als voor BuroJIJ een roerig jaar. Bram neemt de directeursrol over van Willem, die zich gaat richten op hulp aan volwassenen, onder andere coaching en begeleiding van homoseksuele mannen. Hiervoor richten ze, op advies van hun accountant, een nieuw bedrijf op: JIJPsychologen B.V. Voor het eerst tikt de omzet van BuroJIJ de miljoen euro aan. Na deze mijlpaal gaat het bedrijf op zoek naar een nieuw, groter pand.

Terwijl het vier jaar oude jeugdzorgbedrijf hoge omzetten behaalt, hebben de grote stichtingen moeite het hoofd boven water te houden. Sterk Huis, de grootste jeugdhulpaanbieder in de gemeente Loon op Zand, kampt in 2018 met een tekort van bijna 8 ton. Amarant, nummer 2 op de lijst, maakt in dat jaar een nettowinst van 0,2 procent. BuroJIJ geeft als derde grootste aanbieder binnen Loon op Zand grote stichtingen als GGZ Breburg, Juzt en Pluryn het nakijken. Loon op Zand is in 2019 verantwoordelijk voor een derde van de omzet van BuroJIJ, goed voor hulp aan 115 kinderen.

Voor de zomer van 2019 is het plotsklaps crisis op het gemeentehuis: uit het niets duikt er een tekort van 4 miljoen euro op. De stijgende kosten van jeugdzorg zijn voor meer dan een miljoen debet aan dat tekort. De wethouder van financiën valt op het tekort, en dan vooral door de budgetoverschrijding van 7 ton op de bouw van de nieuwe sporthal. In september dient wethouder Kees Grootswagers zijn ontslag in en zijn partij CDA verlaat de coalitie. Een maand later speldt de burgemeester Grootswagers bij zijn afscheid de zilveren erespeld voor zijn verdiensten voor de gemeente op.

ONDERZOEK WIJST UIT: BRABANT GROOTVERBRUIKER VAN JEUGDZORG

Follow the Money heeft samen met het Brabants Dagblad maandenlang onderzoek gedaan naar alle zorgaanbieders in de regio Tilburg. In deze regio werken negen gemeenten samen in de zorgregio Hart van Brabant, waaronder Loon op Zand. Meerdere gemeenten in deze omgeving vallen op door het hoge jeugdhulpgebruik. Waalwijk staat na Loon op Zand op de tweede plaats met 15,1 procent en Dongen staat met 14,8 procent op de derde plek. Het gaat hierbij om de hoeveelheid jongeren tot 18 jaar die gebruik maken van jeugdhulp.

Van de Brabantse steden heeft Tilburg het hoogste jeugdhulpgebruik. Tilburg gaf uiteindelijk 13,6 miljoen euro meer uit dan de structurele vergoeding die de gemeente van het Rijk krijgt. Dat is meer dan Eindhoven (5,9 miljoen), Breda (3 miljoen) en Den Bosch (2,3 miljoen) bij elkaar. Daarbij steeg het aantal jongeren met jeugdzorg sinds 2015 met 40 procent in Tilburg. Dat is twee tot drie keer zoveel als in de andere steden.

Daar zijn meerdere verklaringen voor, volgens de Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx (D66, jeugdzorg). ‘De bevolkingssamenstelling is multicultureel en we hebben te maken met een laag opleidingsniveau. Dat leidt tot extra jeugdzorg.’ Volgens Hendrickx kan Tilburg beter vergeleken worden met Rotterdam of Enschede. Maar in die steden ligt het jeugdhulpgebruik ook lager: respectievelijk 12,8 procent en 11,7 procent.

In een notitie aan de raad noemt het college van burgemeester en wethouders deze week nog andere oorzaken van het gestegen jeugdhulpgebruik. Zo zijn bij het toelaten van aanbieders te weinig eisen gesteld en heeft de grote hoeveelheid aanbieders de vraag naar jeugdhulp aangejaagd. ‘Nieuwe aanbieders met nieuwe hulpvormen creëren hun eigen vraag,’ schrijft het college dat zich afvraagt of al die hulp wel een gemeentelijke verantwoordelijkheid is.

In het najaar van 2019 heeft BuroJIJ andere zorgen aan het hoofd. Het bedrijf groeit met 99 cliënten naar een totaal van 437. Om al die kinderen ruimte te geven, koopt Willem Peters-Schrama via zijn andere bedrijf JIJ Holding B.V. voor 540.000 euro een nieuw pand aan de rand van het centrum. Om dat te kunnen kopen keert BuroJIJ aan de holding 270.000 euro aan winst uit. ‘We hebben nu vijf behandelkamers. Hier moeten we voorlopig wel mee vooruit kunnen,’ zegt directeur Bram Peters. De holding verhuurt het pand aan BuroJIJ dat elk jaar 24.000 euro betaalt voor het gebruik. Een veelgebruikte methode onder zorgbedrijven.

Geen hoge overheadkosten

Dat jaar valt de winst met 5,8 procent voor BuroJIJ aanmerkelijk lager uit. Wel stijgt de  managementvergoeding van 96.000 euro naar 174.000 euro. Daarnaast leent het bedrijf nog een bedrag van 63.000 euro uit aan de holding voor de aankoop van het pand. Als dat niet was gebeurd, was de winst veel hoger uitgekomen. Volgens Peters moest de managementvergoeding verhoogd worden om de verzekeringspremie en overige vaste lasten voor het pand te kunnen betalen. ‘Dat is niet allemaal aan salaris opgegaan. Hiervan is 68.374 euro aan Willem uitgekeerd. Mijn salaris van 42.966 euro is via BuroJIJ uitbetaald,’ zegt Peters.

Het stel houdt zoveel geld over, omdat de twee nog altijd veel taken zelf doen, verklaart Peters. ‘Alle ondersteunende taken doen we zelf, zoals onderhoud van het gebouw en de tuin, de ICT, ondersteunende schoonmaakwerkzaamheden, de inkoop en de financiële administratie.’ Hoe lang het echtpaar deze taken nog zelf op zich kan nemen, is de vraag. Inmiddels levert BuroJIJ véél meer dan alleen huiswerkbegeleiding en opvoedondersteuning. ‘We behandelen kinderen die angst hebben voor honden bijvoorbeeld, maar leveren ook specialistischer zorg om ouders te leren hun kind te begrijpen, zodat het minder vaak boos wordt,’ legt Peters uit. ‘We bieden daarnaast complexe zorg voor kinderen met seksuele trauma’s of suïcidale gedachten.’ Nog verder groeien is niet de ambitie. ‘We willen dichtbij en bereikbaar blijven voor onze cliënten. Omdat we wat vaker thuis willen zijn, gaan we wel werk uitbesteden. We willen geen groot bedrijf worden met hoge overheadkosten,’ besluit Peters.

JAN BREKELMANS, WETHOUDER JEUGDZORG LOON OP ZAND

“Rendement is op zichzelf onvoldoende grond tot verdenking”

De nieuwe wethouder van financiën Frank van Wel (VVD) van Loon op Zand werkt ondertussen hard aan het terugdringen van het miljoenentekort. Met flink bezuinigen wist hij het tekort van 4 miljoen naar 1,8 miljoen te krijgen. Afgelopen zomer kwam er nog wel een tegenvaller van drie ton bovenop, door de jeugdzorg. De helft van dit bedrag bleek het gevolg van twee uithuisplaatsingen.

Desondanks neemt de gemeente hoge rendementen van zorgaanbieders voor lief. ‘Rendement is op zichzelf onvoldoende grond tot twijfel of verdenking,’ zegt wethouder Brekelmans, die jeugdzorg in zijn portefeuille heeft. ‘Hooguit is het een teken dat we ons geen zorgen hoeven maken over hun continuïteit. De beoordeling van de jeugdzorgaanbieders in de regio is gebaseerd op kwaliteit van de diensten en de geleverde hulp. Niet op omzet.’

Een winstpercentage van 30 procent klinkt Brekelmans nieuw in de oren. ‘Zulke cijfers heb ik nog niet gezien.’ Hij noemt het van groot belang dat gemeenten de juiste zorg leveren tegen de juiste, betaalbare prijzen. ‘Waar het uit de hand loopt, zullen we maatregelen nemen.’ Om de zorgkosten binnen de perken te houden, gaat hij onder andere investeren in preventie en hij wil dat er kritischer naar de indicaties wordt gekeken.

BuroJIJ is niet het enige bedrijf dat zo hard kon groeien in de regio Hart van Brabant. Follow the Money en het Brabants Dagblad onderzochten de jaarrekeningen van alle gecontracteerde aanbieders in deze regio en de zorgbudgetten van centrumgemeente Tilburg. Binnenkort de resultaten van dit onderzoek.

Dit artikel is in samenwerking met journalist Stephan Jongerius van het Brabants Dagblad geschreven. 

Dit onderzoek kwam mede tot stand dankzij subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en het Tilburgs Mediafonds.